کلونی یا جامعه موریانه ها، یک واحد بسیار سازمان یافته و یکپارچه است. در کلونی موریانه ها، یک سیستم طبقه بندی با تقسیم کار بر اساس ساختار عملکرد و رفتار اعضای کلونی وجود دارد. طبقات اصلی در این کلونی شامل: گروه های تولید مثل کننده، موریانه های سرباز و موریانه های کارگر هستند. سربازان و کارگران عقیم بوده و ممکن است نر یا ماده باشند. موریانه های تولید مثل کننده از دو نوع هستند که از آن ها به عنوان تولید مثل کننده های اصلی و ثانویه یا مکمل یاد می شود.
مکانیزم های تمایز موریانه ها در طبقات مختلف کلونی به طور کامل شناخته شده نیستند، اما همه لاروهای موریانه از لحاظ ژنتیکی یکسان هستند و همه می توانند در هر سه طبقه اصلی کلونی توسعه پیدا کنند. تعداد موریانه های موجود در هر گروه، در یک کلونی بسیار به هم نزدیک است. به طور معمول در یک کلونی، یک جفت موریانه تولید مثل کننده وجود دارد.
در یک کلونی نسبت مشخصی از سربازان به کارگران و لاروها وجود دارد. اگر اعضای یک گروه از موریانه ها از بین رفته باشند، اعضای تولید کننده برای ایجاد تعادل بیشتر، به تولید این گروه از موریانه ها می پردازند.
تمایز گروه های مختلف موریانه در کلونی با فرومون های شیمیایی
مواد شیمیایی مانند فرومون ها و هورمون ها در تمایز گروه های موریانه و تنظیم تعداد هر گروه از آن ها نقش مؤثری ایفا می کنند. هر دو گروه موریانه های تولید مثل کننده و سربازان، یک فرمون (سیگنال شیمیایی) ترشح می کنند که از طریق به اشتراک گذاری مواد غذایی (تروفالاکسی) و تیمار کردن، به سایر اعضای کلونی منتقل می شود و مانع از افزایش تعداد این گروه از موریانه ها می شود. اگر تعادل تعداد موریانه در هر گروه از کلونی نامشخص باشد، برخی از لاروهای موریانه «پیام فرومون» را دریافت نمی کنند و در نتیجه به موریانه های تولید مثل کننده یا سرباز تبدیل می شوند، در نتیجه این تعادل را احیا می کنند.
فرومون ها ممکن است برای کنترل تمایز گروه های مختلف موریانه، از طریق عمل هورمونی نیز عمل کنند اما اینکه این مکانیزم چگونه کار می کند، هنوز مشخص نیست.
ساخت و توسعه کلونی
- پرواز دسته جمعی موریانه
کلونی جدید موریانه معمولاً با پرواز موریانه های بالدار بالغ و جفتگیری آن ها آغاز می شود که در طی فصول خاصی از سال در یک کلونی رشد می کنند. پیدایش و پرواز بالداران معمولاً با رطوبت بالا در محیط و سایر عوامل دمایی در آن فصل مرتبط است. در گونه های مختلف موریانه، نیازمندی های متفاوتی از این لحاظ وجود دارد. در برخی گونه ها این امر یک ساله رخ می دهد در برخی دیگر ممکن است چندین پرواز متوالی در سال وجود داشته باشد.
موریانه های کارگر، در سطح تونل ها سوراخ های خروجی را باز و آماده می کنند و گاهی سکوهای پرتاب را قبل از خروج موریانه های بالدار می‌سازند. در هنگام خروج موریانه های بالدار از کلونی، سربازان از سوراخ های خروجی به منظور ممانعت از ورود دشمنان، محافظت می کنند.
موریانه های بالدار تا زمانی که در کلونی اولیه خود هستند مانند سایر موریانه های کلونی از نور دوری می کنند اما در فصل تولید مثل، آن ها با خروج از کلونی به منابع نور جذب می شوند.
- جفتگیری و ریختن بال موریانه های تولید مثل کننده
موریانه های بالدار، بال ها و عضلات پروازی ضعیفی دارند و اگر باد آن ها را با خود حمل نکند در چند صد متری کلونی های اصلی فرود می آیند. این پرواز معمولاً به عنوان پرواز ناگهانی یا پرواز جفتگیری نامیده می شود. جفتگیری، پس از پرواز اتفاق می افتد. بال های موریانه های تولیدمثل کننده پس از جفتگیری می ریزد. بال های ریخته شده موریانه ها یکی از علائم مهم تهاجم موریانه به خانه است.
- ساخت کلونی
موریانه هایی که با هم جفتگیری کرده اند، باید یک کلونی جدید بسازند. آن ها به دنبال محل لانه در یک شکاف یا حفر گودالی در چوب و یا خاک هستند که با باران، نرم شده باشد. موریانه ها پس از ورود به کلونی، منفذ ورودی را با مدفوع خودشان مسدود می کنند.
موریانه ملکه در ابتدای تشکیل کلونی، تعداد کمی تخم تولید می کند. مراحل رشد کلونی ممکن است بین دو تا پنج سال طول بکشد. با گذشت زمان، ظرفیت تخمگذاری ملکه نیز افزایش می یابد. طول موریانه ملکه ممکن است به 11 سانتیمتر نیز برسد در حالیکه طول موریانه نر یا اصطلاحاً پادشاه، بین 1 تا 2 سانتیمتر است. در این شرایط ملکه ممکن است روزانه، هزاران تخم تولید کند و کلونی با سرعت زیادی بزرگ می شود. در برخی گونه ها، تعداد تخمگذاری ملکه به 36 هزار تخم در روز نیز می رسد. در مناطق معتدل، تخمگذاری در فصول سرد سال کاهش می یابد اما در مناطق گرمسیری ملکه می تواند کل طول سال به روند تخمگذاری ادامه دهد. زمانی که موریانه ها به خانه ها هجوم می آورند، در صورت وجود شرایط مساعد، به همین میزان تخمگذاری کرده و به گسترش کلونی در خانه می پردازند. به همین دلیل ریشه کن کردن قطعی موریانه از خانه فقط با استفاده از سموم قوی و تخصصی ضد موریانه امکان پذیر خواهد بود.
نخستین لاروهای موریانه، موریانه های کارگر و سرباز هستند. موریانه های تولید مثل کننده پس از رشد کامل کلونی، بالدار می شوند. کلونی هایی که در مراحل اولیه قرار دارند، کلونی های کوچکی هستند که تعداد اعضا آن ها به هزاران موریانه می رسد. اما کلونی های بزرگتر و پیشرفته تر، میلیون ها موریانه را در خود جای می دهد.
موریانه های کارگر و سرباز بین 2 تا 5 سال زندگی می کنند اما موریانه های تولید مثل کننده اولیه (ملکه و پادشاه) در برخی گونه های پیشرفته تر در موریانه ها، حتی بین 60 تا 70 سال می توانند زنده بمانند.
بررسی ساختار لانه های موریانه
1. ویژگی های داخلی کلونی
- رطوبت در کلونی
از آنجایی که موریانه ها دارای کوتیکول نرم هستند و به راحتی از بین می روند، در لانه هایی زندگی می کنند که گرم، تاریک و مرطوب بوده و توسط موریانه از محیط داخل به طور کامل مسدود شده است. این لانه ها توسط موریانه های کارگر گسترش پیدا می کنند. رطوبت نسبی بالا در فضای داخلی لانه (90 تا 99 درصد) تا حدودی توسط رطوبت حاصل از فرایندهای متابولیکی موریانه ها تولید و حفظ می شود. دمای داخل به طور کلی بالاتر از دمای محیط خارج از کلونی است.
- میزان اکسیژن و دی اکسید کربن در کلونی
از آنجا که تک یاخته های بی هوازی (که برای هضم سلولز ضروری هستند و در روده موریانه وجود دارند) نمی توانند غلظت بالایی از اکسیژن را تحمل کنند، موریانه ها در غلظت بالایی از دی اکسید کربن زندگی می کنند. با این حال، در لانه تهویه باید انجام شود و این موضوع اغلب توسط معماری های عجیب و پیشرفته در لانه تسهیل می شود. به عنوان مثال لانه های برخی موریانه های زیرزمینی دارای سیستم پیچیده ای از منافذ تهویه هستند. جریان های همرفت و انتشار از طریق دیواره لانه نیز تهویه را در لانه های بزرگ فراهم می کند.
2. انواع کلونی موریانه ها
- برخی گونه های موریانه وجود دارند که لانه های خود را در چوب هایی که از آن تغذیه می کنند می سازند. این موریانه ها، شبکه های نامنظمی از تونل ها را که هیچ دهانه خارجی ندارند حفاری می کنند. در این گونه لانه ها فقط در زمان تولیدمثل، فقط چند منفذ موقتی کوچک برای خروج موریانه های بالدار از کلونی ساخته می شود.
این تونل ها دارای قسمت هایی هستند که با مدفوع یا فضولات موریانه پوشانده شده اند. این گونه از موریانه ها، در چوب ریشه درختان و شاخه های درختان زندگی می کنند.
- گونه ای از موریانه ها وجود دارند که لانه هایشان را در چوبی ایجاد می کنند که در خاک مرطوب دفن شده اند و از آنجا شبکه پراکنده ای از تونل ها به منابع غذایی، در داخل خاک یا بالاتر از سطح زمین به شکل مجرا ایجاد می کنند.
- سایر موریانه ها لانه های زیر زمینی پراکنده را با تعداد زیادی فضای اتاق مانند، در خاک می سازند. برخی از این موریانه های زیرزمینی، لانه های گسسته و عظیمی را بنا می کنند. این لانه ها تا حدودی از سطح زمین بالا آمده و حالتی شبیه به تپه درست می کنند، در حالی که برخی دیگر کاملاً زیر زمینی یا باریک هستند. برای ساختن لانه از ذرات خاک رس ریز یا چوب جویده شده به همراه بزاق یا مدفوع استفاده می شود.
خرید سم موریانه کش ترمیدور
